Analityczno-czynnikowa teoria cech – teoria cech indywidualnych, będąca podstawą teorii osobowości Catella. Koncepcja ta jest dogłębnie poparta badaniami empirycznymi, wykonanymi w szczególności za pomocą analizy czynnikowej. Catell dzieli cechy, definiowane jako względnie stałe predyspozycje, skłaniające jednostkę do określonego zachowania, charakteryzującego się czasową i sytuacyjną regularnością, na zdolnościowe, temperamentalne i dynamiczne, bądź na powierzchniowe i źródłowe. Cechy temperamentalne dotyczą stylu zachowania oraz emocjonalności jednostki; cechy zdolnościowe – jak inteligencja – tych elementów osobowości, które ułatwiają codzienne życie, natomiast cechy dynamiczne – celów i motywacji. Podział na cechy powierzchniowe i źródłowe ułatwiają z kolei analizę zachowania z uwzględnieniem jego poziomu. Cecha źródłowa to taka, która uzewnętrznia relację pomiędzy kilkoma powiązanymi zachowaniami, tworzącymi jeden wymiar osobowości; zbadanie tych cech wymaga bezwarunkowo zastosowania analizy czynnikowej. Dodatkowo, cecha źródłowa stanowi element fundamentów osobowości. Cecha powierzchniowa to taka, która podczas podstawowej obserwacji może dać złudne wrażenie powiązania z inną cechą, z którą w istocie nie jest współzmienna; może być badana metodami subiektywnymi. Podstawowa różnica w catellowskim zastosowaniu analizy czynnikowej w porównaniu do Eysencka polega na użyciu większej ilości danych z poziomu cechowego o węższym znaczeniu, jednak o istotniejszej, wzajemnej korelacji.

O.P. John, L.A. Pervin „Osobowość. Teoria i badania” Wydanie ósme, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002, s. 240-241, 253.