Model eksperymentalny a model ex post facto – są to dwa modele badawcze, różniące się przede wszystkim kolejnością czynności badawczych, jakie powinny zostać wykonane. Model eksperymentalny polega na wykorzystaniu manipulacji zmienną niezależną (lub kilkoma zmiennymi), aby wywołać zmiany zmiennej zależnej, które możliwe są do zaobserwowania. Z kolei model ex post facto zakłada identyfikację nieznanych zmiennych zależnych, które wytworzyły zmienność zmiennej zależnej – z których powodu przyjęła ona określone natężenie dla danych osób z badanej populacji. Model ex post facto opiera się więc na poszukiwaniu zmiennych niezależnych, które już zadziałały, czasem z dużym przesunięciem w czasie i z tego powodu analiza ex post może być trudniejsza i dawać więcej niepewnych wyników niż model eksperymentalny, w którym to badacz kontroluje wpływ zmiennych i obserwuje go bezpośrednio.

 

Brzeziński, Jerzy, (2004) Metodologia badań psychologicznych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, str. 431