Psychopatia – fenomen kliniczny, posiadający zróżnicowane definicje. Psychopatia rozumiana jako osobowość psychopatyczna podobna jest do osobowości antyspołecznej, z tą różnicą, że w jej powstawaniu najprawdopodobniej większe znaczenie mają czynniki biologiczne (w przeciwieństwie do społecznych). Psychopatia według ICD-10 wchodzi w kategorię osobowości dyssocjalnej, obejmującej osobowość anormalną, antysocjalną, asocjalną, psychopatyczną i socjopatyczną. Szeroko zakrojone badania Roberta D. Hare przyczyniły się do stworzenia konstruktu psychopatii, wyodrębniającego dwa skorelowane czynniki psychopatii: Czynnik 1, nazywany interpersonalno-afektywnym i obejmujący takie cechy jak urok osobisty, zawyżone poczucie własnej wartości, potrzebę stymulacji, podatność na nudę, kłamliwość, skłonność do manipulacji, brak poczucia winy, powierzchowną uczuciowość, brak empatii, pasożytniczy tryb życia i słabą kontrolę zachowania oraz Czynnik 2, behawioralny, obejmujący promiskuityzm, trudności wychowawcze, brak realistycznych i długoterminowych celów, impulsywność, nieodpowiedzialność, przestępczość (zwł. młodociana i wszechstronna). Czynnik 1 jest względnie stabilny w ciągu życia, z kolei Czynnik 2 osłabia się wraz z wiekiem.

Psychopatia – typy w modelu Roberta D. Hare

Wyodrębnienie dwóch czynników pozwoliło na scharakteryzowanie czterech typów osobowych. Są to: Psychopata industrialny (Czynnik 1 wysoki, czynnik 2 średni), psychopata antyspołeczny (czynnik 1 niski, czynnik 2 wysoki lub średni), psychopata kryminalny (oba czynniki nasilone), osoba niepsychopatyczna (oba czynniki niskie). Psychopatia industrialna swoją nazwę zawdzięcza temu, że osoby o takiej konfiguracji cech często bardzo dobrze odnajdują się na stanowiskach korporacyjnych, szczególnie negocjacyjnych i liderskich, choć w dłuższej perspektywie czasu wydaje się, że negatywne konsekwencje ich funkcjonowania zaczynają przeważać nad pozytywnymi.

Literatura:

  1. Cierpiałkowska, H. Sęk (2016) Psychologia Kliniczna, wyd. PWN, str. 288