Racjonalizacja –  w psychoanalitycznej teorii osobowości Freuda jeden z dojrzałych mechanizmów obronnych, charakteryzujący się stosunkowo wysokim stopniem złożoności. Polega na takiej reinterpretacji wydarzenia, dzięki której fakt jego zaistnienia zostaje zaakceptowany, lecz jego treść lub sens są zniekształcone w taki sposób, by było ono możliwe do przyjęcia bez szkody dla ego pacjenta. Niemożliwe do zaakceptowania zachowanie otrzymuje w ten sposób racjonalne wytłumaczenia. Dzięki temu pragnienia płynące z id mogą zostać wyrażone w taki sposób, by umknąć ocenie i reakcji superego. Racjonalizacja może posłużyć do paradoksalnych działań, jak np. przemoc tłumaczona miłością.

O.P. John, L.A. Pervin „Osobowość. Teoria i badania” Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011, s.111