Symboliczny porządek istnienia

Symboliczny porządek istnienia – „Symboliczny” porządek istnienia to pojęcie pochodzące z psychoanalizy lacanowskiej, stanowiące jeden z elementów trójpodziału porządków. Wejście w porządek symboliczny jest możliwe tylko z porządku wyobrażeniowego. Teoria powstała na podstawie freudowskiej opowieści o zabawie „fort-da” opisanej w „Poza zasadą przyjemności”. Zezwolenie na czasowe zniknięcie matki (zainscenizowane w zabawie za pomocą przedmiotów) ustala funkcję ojca, jako tego, który tę nieobecność powoduje, rozdzielając unię matka-dziecko. Figura ojca oznacza dla dziecka odgrodzenie od źródła satysfakcji i wymusza odroczenie gratyfikacji. Dziecko szukając przyczyny zniknięcia matki, utożsamianej z jakimś pragnieniem (fallusa), próbuje jednocześnie je zaspokoić, tworząc symboliczny „ideał ja”. W ten sposób dokonuje się kompleks Edypa, stanowiąc ogniwo łączące naturę z kulturą. Ojciec staje się w wyobraźni dziecka postacią pół-boską, mającą dostęp do pragnień matki, będącą żywym wcieleniem  prawa symbolicznego i zakazu kazirodztwa. Wejście w porządek symboliczny wymaga rezygnacji z matki i uznanie „Imienia Ojca”. Inspirując się dokonaniami lingwistyki strukturalnej, Lacan upatruje początku języka w naprzemiennej obecności i nieobecności matki, które odzwierciedlają znaczące (signifiant) i znaczone (signifie). Jednocześnie metafory i metonimie łączy z freudowskimi mechanizmami kondensacji i przesunięcia, właściwymi dla marzenia sennego. Figura Ojca to pierwsza w życiu dziecka fundamentalna metafora. Fallus w koncepcji Lacana nie jest natomiast konkretnym obiektem, a raczej jego brakiem: oznacza niewidzialną dla dziecka przyczynę czasowej nieobecności matki, powód wymiany między rodzicami.

„Psychoterapia. Szkoły i Metody. Podręcznik Akademicki” L. Hrzesiuk i H. Suszek, Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury Warszawa 2011, s. 55 – 59