Teoria dysonansu poznawczego – sformułowana przez Leona Festingera w 1957 roku. Jest jedną z najważniejszych koncepcji w psychologii społecznej. Teoria dysonansu poznawczego wskazuje, że ludzie dążą do podtrzymywania spójności różnych przekonań dotyczących tej samej sprawy oraz zgodności swojego postępowania i swoich poglądów. Nowe informacje lub zachowania mogą prowadzić do psychologicznej sprzeczności. Pojawia się wtedy stan dysonansu poznawczego, który jest negatywnym stanem emocjonalnym o charakterze popędu, a więc motywującego do jego usunięcia i unikania w przyszłości sytuacji, które mogą go powodować. Siła dysonansu zależy od wielkości niezgodności, subiektywnej wagi danej sprawy oraz tego, jak silnie sprzeczne przekonania są powiązane z innymi postawami.

Teoria dysonansu poznawczego wyjaśnia między innymi zjawisko dostosowywania poglądów pod wpływem zachowań sprzecznych z pierwotnymi postawami. Aby to nastąpiło musi być to jednak sytuacja niewystarczającego uzasadnienia, czyli taka, w której nie występują czynniki zewnętrzne, które mogłyby wpłynąć na podjęcie decyzji (a więc takie, które mogłyby tłumaczyć postępowanie sprzeczne z poglądami).

Teoria dysonansu poznawczego – efekt zamrożenia

Teoria dysonansu poznawczego prócz konsekwencji działań sprzecznych z poglądami opisuje także, co się dzieje w następstwie niewymuszonych decyzji. Dysonans poznawczy może powstawać w efekcie wybierania między dwoma wyjściami, z których oba są podobnie atrakcyjne. W takiej sytuacji może zostać zredukowany na różne sposoby, na przykład przez efekt zamrożenia, czyli subiektywnie oceniany wzrost atrakcyjności wybranej możliwości i spadek odrzuconej. Badania nad efektem zamrożenia (Malewski, 1962) wskazały na jeszcze jedną prawidłowość dotyczącą dysonansu poznawczego – jego wystąpienie wiąże się z obroną samooceny i występuje przede wszystkim u osób o wysokiej samoocenie.

Literatura:

„Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej” B. Wojciszke str.  52-55