Trafność teoretyczna – pokazuje związek narzędzia pomiarowego z konstruktem teoretycznym (lub też zmienną teoretyczną), pochodzącą z danej teorii psychologicznej. Trafność teoretyczna jest badana w podejściu opracowanym przez Campbella i Fiskego – metodzie analizy macierzy „wielu cech – wielu metod”. Do trafności teoretycznej można sprowadzić zarówno trafność treściową, jak i kryterialną – według koncepcji Guiona (1980) występuje jedna trafność, unifikująca wymienianą w innych badaniach trafność (t. teoretyczna, treściowa, kryterialna) i jest to właśnie trafność teoretyczna. Ta forma trafności występuje, gdy test ma być miarą danego atrybutu/właściwości, nie zdefiniowanych operacyjnie. Trafność teoretycznaj jest sprawdzana poprzez kumulację wyników wielu badań. Badanie trafności teoretycznej odnosi się do konkretnego testu i może być nieadekwatne w stosunku do innych testów o tej samej nazwie.

Trafność teoretyczna możliwa jest do ustalenia za pomocą następujących procedur (Cronbach i Meehl, 1955):

  1. Analiza różnic międzygrupowych
  2. Analiza macierzy korelacji i analiza czynnikowa
  3. Analiza stuktury wewnętrznej testu
  4. Analiza zmian nieprzypadkowych wyników testu
  5. Analiza procesu rozwiązywania testu

Brzeziński, Jerzy, (2004) Metodologia badań psychologicznych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, str. 520