Instynkt śmierci (thanatos) – w psychoanalitycznej teorii osobowości Freuda jeden z dwóch podstawowych ludzkich popędów produkowanych przez id, przejawiający się w działaniach mających na celu autodestrukcję organizmu i powrót do nieorganicznego stanu dezintegracji. Zgodnie z freudowską zasadą przyjemności, organizm dąży do redukcji napięcia, której granicznym stadium jest śmierć. Popęd śmierci jest ściśle powiązany z popędem samozachowawczym: pożądana droga organizmu do śmierci jest chroniona przez paradoksalne działania odsuwające jednostkę od niej. Jednostka o osobowości skłaniającej się ku popędowi śmierci nie musi być negatywnie nastawiona do otoczenia: uznanie śmierci za wydarzenie o charakterze pozytywny, stanowiące zwieńczenie drogi życia może wpływać na jednostkę motywacyjnie, zachęcając ją do zdobywania osiągnięć, podejmowania wyzwań i szeroko pojętego działania. Koncepcja instynktu śmierci została powszechnie skrytykowana i zastąpiona tak zwanym popędem agresji, który wraz z popędem seksualnym tworzy id.

O.P. John, L.A. Pervin „Osobowość. Teoria i badania” Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011, s. 89