Nieświadomość zbiorowa – nieświadomość o charakterze pierwotnym, wrodzona, istniejąca w sposób niezależny od czynników indywidualnych czy różnic kulturowych bądź czasowych, obejmująca archetypy i instynkty. Składniki nieświadomości zbiorowej, takie jak biologiczne schematy zachowania się, wiedza przeszłych pokoleń ujawniają się w nieznacznie zniekształconej aktualnymi okolicznościami formie empirycznie dostępnej w przejawach działalności kulturowej człowieka, jak rytuały religijne, mitologie, literatura czy sztuka, pod postacią symboli i fantazji. Elementy nieświadomości wspólnej są podstawą dla procesu terapeutycznego i procesu indywiduacji.

„Psychoterapia. Szkoły i Metody. Podręcznik Akademicki” L. Hrzesiuk i H. Suszek, Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury Warszawa 2011, s. 78-80, 82-83, 89-91